Die Urkunden Heinrichs V. und der Königin Mathilde
<<94.>>

Heinrich bestätigt dem Kloster Senones-en-Vosges den Besitzstand sowie die Immunität und erlässt ihm die Abgaben an den Fiskus.

Straßburg, 1111 September 24.

Vorbemerkung Thiel, Stand: 2010

Beglaubigte Abschrift vom Ende des 15. Jh. im Départementalarchiv zu Nancy, B 488 no 4 (B). – Abschrift von etwa 1500 ebenda, B 488 no 78 p. 1–2 (C). – Beglaubigte Abschrift durch den bischöflichen Notar Guerard von Metz als Beilage zu einem Konzept der Bestätigung durch Ks. Maximilian II. vom 7. August 1570 im Haus-, Hof- und Staatsarchiv zu Wien, Confirmationes privilegiorum, deutsche Expedition, Fasz. 203 f. 1r–2r (D). – Beglaubigte Abschrift im Chartular von Senones von 1628, Ms. latin 9202 f. 77r–80v in der Nationalbibliothek zu Paris (E).

Druck aus dem verlorenen Original: Calmet, Hist. de Lorraine 11, preuves 528 aus dem Original = 23, preuves 63 = Grandidier, Hist. eccl. d’Alsace 2,215 no 558 Auszug.

Reg.: Georgisch, Reg. chronol.-dipl. 1,493 no 18. – Bréquigny, Table chronol. 2,417 – Stälin, Wirtemberg. Gesch. 2,75 – Meiller, Salzburger Reg. 3 no 15. – Wauters, Table chronol. 2,53. – Goerz, Mittelrhein. Reg. 1,459 no 1644. – Böhmer-Will, Mainzer Reg. 1,244 no 8. – Wilmans, Add. z. Westf. UB 30 no 27 sowie (Ficker) ebenda 91 no 116/18. – Wampach, UB d. altluxemb. Territorien 1,487 no 339. – Böhmer Reg. 2011. – Stumpf Reg. 3078.

Verfasst (vgl. Hausmann, Reichskanzlei 65 no 42) und vielleicht auch geschrieben von Notar Adalbert A; letztere Annahme stützt sich auf die Nachzeichnung des Monogramms in E, wo dazu bemerkt ist (s. Anm. ay), dass es, ganz der Gewohnheit des Notars entsprechend, dicht neben den Unterfertigungszeilen (zu deren Elongataschreibung vgl. Anm. av) eingezeichnet war; das vollständige Eschatokoll bieten allein D und E; zum frühen Verlust des Siegels vgl. Anm. bh. D.94 schließt sich, wie schon von Meyer von Knonau, Jahrb. 6,215 Anm. 170 bemerkt, im Wortlaut nicht der letzten Bestätigung Heinrichs II. (oder Heinrichs III.), DH.II.282, an, sondern folgt weitgehend dem in seiner Echtheit umstrittenen (vgl. Stengel, Immunität 282, 693) D. Childerichs II. für Senones von ca. 661 (DMer. †65) (= VU.I). – Die einleitenden Sätze der Besitzaufzählung entsprechen dem Sprachgut päpstlicher Privilegien und beruhen sicherlich auf dem in den Urkunden B. Adalberos von Metz vom 5. März 1111 (Calmet 23, preuves 62) sowie EB. Alberos von Trier von 1115 (Calmet 25, preuves 193) erwähnten, aber nicht erhaltenen Privileg P. Paschals II. Wir haben in diesem Passus die Übereinstimmungen mit dem Privileg Calixts II. vom 2. April 1123 (JL 7046; Robert, Bullaire 2,156 no 376) durch Petitdruck kenntlich gemacht (= VU.II), in der Überzeugung, dass dieses das verlorene Paschal-Privileg. wiederholt hat. Zu den Besitzungen des Klosters, die größtenteils auch durch die Privilegien P. Honorius’ II. von 1125 und P. Eugens III. von 1153 (s. Vorbemerkung zu D.5) bestätigt werden, vgl. Jouve in Bull. de la société philomatique Vosgienne 4,154ff. sowie Büttner in ZGO 89,379f.; der Markt in Dompierre war schon durch D.5 von 1106 bestätigt worden. Zum Zusammenhang von D.94 mit der Urkunde B. Adalberos von Metz von 1111 März 5 hinsichtlich der Vogteifrage vgl. Sauerland, Immunität von Metz 83ff.

Die Nennung EB. Konrads von Salzburg hier und in D.95 hängt damit zusammen, dass ihn der Kaiser zur Rechtfertigung gegenüber einer von Salzburger Ministerialen erhobenen Anklage an den Hof geladen hatte, wo er ihn noch bis in den Januar 1112 festhielt (s. D.99); vgl. Meyer von Knonau a.a.O. 210f. mit Anm. 166, Zeillinger EB. Konrad I. 20f., Weinfurter, Salzburger Bistumsreform 12, Dopsch in Gesch. Salzburgs 1.258 mit Anm. 203.

In nomine sancte et individue trinitatis. Henricus divina favente clementia quartus Romanorum imperator augustus. Oportet clementiam regalem inter petitiones ceterorum precipue sacerdotibus dei benigne accommodare auditum, quodque pro timore divini nominis postulatur, ponatur ad effectum, ut eo fiat ad mercedem, quo servis dei congruit ad quietem; quod enim talibus devota mente impenditur, maior exinde procul dubio merces acquiritur. Quapropter omnibus Christi nostrique fidelibus tam futuris quam presentibus notum fieri volumus, qualiter nos consilio principum nostrorum, videlicet archiepiscoporum: Alberti Maguntini archiepiscopi, Brunonis Treuerensis archiepiscopi, Cuonradi Salceburgensis archiepiscopi, et episcoporum: Burchardi Monasteriensis episcopi, Brunonis Spirensis episcopi, Ebrehardi Eistetensis episcopi, Ricuini Tullensis episcopi, Frederici ducis, comitum quoque: Godefridi de Caloen, Willhelmi de Luscelemburc, Godefridi de Castro, quicquid venerabilis episcopus et abbas Gondelbertus in Vosago laboravit, acquisivit et possedit, ecclesie sancte Marie sanctique Petri et sociorum eius, quam ipse a novo fundavit, rogatu et petitione Anthonii eiusdem loci abbatis habere concedimus et, ut in perpetuum tranquille et pacifice possideat, nostra imperiali auctoritate precipimus. Statuimus etiam, ut universa, que in presenti ad eundem locum Senoniensem pertinere videntur, quecumque etiam in futurum quorumlibet fidelium oblatione seu concessione dari offerrive contigerit, firma et illibata possideat. In quibus hec propriis visa sunt vocabulis exprimenda: Wipodicella cum appendiciis suis, Monsleonis cum appendiciis suis, Suris cum appendiciis suis, scilicet Walandis silva et prato adiacente, et Lowal, Momonis curte, Racolingias, Basonismonte, mercatum ville, que dicitur ad Domnum Petrum, cum appendiciis suis, possessiones apud Tungensem, apud Roseim et apud Castanetum, possessiones apud Moin, apud Buruillam et apud Columbare, domus, que est Metis, cum vinea et ecclesia sancti Hilarii. Hec omnia denominata vel quicquid in Calvomontinsi, Sagatinsi, Salninsi, Albinsi pagis seu in omnibus locis videtur idem monasterium in presenti possidere vel poterit acquirere, secundum hanc nostre delegationis paginam liberrima sibi et inconvulsa permaneant, hoc in augmentum adhibito, ut nullus penitus iudicum presumptione sua vel cuiuslibet hominis licentia prefatum monasterium absque voluntate ipsorum servorum dei in alterius hominis ius vel dominium audeat vertere vel sibimet usurpare; et si hoc fecerit, quod primum est, iram dei incurrat et regalis offensam gratie sustineat. Illud etiam nobis pro integra visum est addendum mercede, ut, quecumque ad sepedictum monasterium devolute fuerint possessiones, nulla umquam iudiciaria potestas nec presens nec postera ad causas audiendum aut aliquid exigendum presumat ingredi, sed sub emunitatis privilegio sua sibimet ipsa congregatio extra omnes fiscos debeat possidere. Et quicquid inde fiscus noster forsitan aut ex eorum hominibus aut ex illorum servitoribus vel in eorum agris manentibus vel undecumque poterat sperare aut solebat suscipere, ex indulgencia nostra penitus ipsi sancto loco ad stipendia deo ibidem servientium remittimus et in dei nomine concedimus, ut tam nobis presentibus quam per tempora succedentibus regibus et imperatoribus ad compendium debeant cuncta proficere et pro eterna salute et felicitate patrie seu regis constantia delectet ipsos monachos immensam domini pietatem interpellare. Quod ut verius credatur et ab omnibus observetur, hanc cartam inde conscriptam et manu propria corroboratam impressione nostri sigilli, ut apparet inferius, iussimus insigniri.

Signum domni Henrici quarti Romanorum imperatoris invictissimi. (M.7.)

Albertus Maguntinus archiepiscopus et archicancellarius recognovit.

Data VIII. kal. oct., indictione IIII, anno dominice incarnationis millesimo CXI, regnante Henrico quinto rege Romanorum anno VI, imperante primo; actum est Argentine; in Christo feliciter amen.