Heinricus dei gratia Romanorum imperator augustus

Kaiserliche Überlieferung omnibus Christi et ecclesie fidelibus.

Kaiserliche Überlieferung (Codex Udalrici) Parmensis ecclesię capitaneis, clero et populo gratiam suam et omne bonum.

Notum esse volumus dilectioni et discretioni vestrę ea, que inter nos et dominum illum Paschalem erant, quomodo incepta, tractata ac peracta sint, scilicet de conventione inter me et ipsum, de traditione Romanorum in me et meos, ut audita intelligat, intellecta examinet, examinata diiudicet. Igitur cum in eo essem totus, ut me ad ecclesię utilitatem et ipsius votum, si iustum esset, componerem, cepit dilatationem et exaltationem regni super omnes antecessores meos promittere; studebat subdole tamen, quomodo regnum et ecclesiam a statu suo discinderet, tractare. Quod sic facere aggressus est: Regno nostro quidem iam a Karolo CCCtis et eo amplius annis et sub LXaIIIbus apostolicis investituras episcopatuum et abbatiarum eorundem auctoritate et privilegiorum firmitate tenenti absque omni audientia auferre volebat. Et cum per nuntios nostros ab eo quereretur, omnibus his sublatis quid de nobis fieret, in quo regnum nostrum constaret, quoniam omnia fere antecessores nostri ecclesiis concesserunt et tradiderunt, subiunxit: “Fratres, ecclesię decimis et oblationibus suis contentę sint, rex vero omnia predia et regalia, que a Karolo et Ludewico, Ottone et Heinrico aliisque suis predecessoribus ecclesiis collata sunt, sibi et successoribus suis recipiat et detineat”. Ad hęc cum nostri responderent, nos quidem nolle ecclesiis violentiam inferre nec ista subtrahendo tot sacrilegia incurrere, fiducialiter promisit, et sui sacramento pro ipso firmaverunt, dominica ‘Esto mihi’ se omnia hęc cum iusticia et auctoritate ecclesiis auferre nobisque et regno cum iusticia et auctoritate sub anathemate confirmare et corroborare, nostris itidem firmantibus, si hec, uti premissum est, complesset, – quod tamen nullo modo posse fieri sciebant –, me quoque investituras ecclesiarum, uti querebat, refutaturum, sicut in carta conventionis plenius videre poteritis. De traditione vero in nos et in nostros sic se res habet: Vix portas civitatis ingressi sumus, cum ex nostris infra menia secure vagantibus quidam vulnerati, alii interfecti sunt, omnes vero spoliati aut capti sunt. Ego tamen quasi pro levi causa non motus bona et tranquilla mente usque ad ecclesię beati Petri ianuas cum processione perveni.

Ubi, ut ostenderem nullam ecclesiarum dei disturbationem ex nostro velle procedere, in cunctorum astantium oculis et auribus hoc decretum promulgavi:

[I] <Ego H. dei gratia Romanorum imperator augustus affirmo deo et sancto Petro, omnibus episcopis, abbatibus et omnibus ecclesiis omnia, quę antecessores mei reges vel imperatores eis concesserunt vel tradiderunt, et quę illi pro spe eternę retributionis obtulerunt deo, ego peccator pro timore terribilis iudicii ullo modo subtrahere recuso>.

Hoc decreto a me lecto et subscripto petii ab eo, ut, sicut in carta conventionis eius scriptum est, mihi adimpleret. – Hęc est carta conventionis eius ad me:

[II] [Si rex adimpleverit domino papę, sicut in alia conventionis cartula scriptum est,] dominus papa precipiet episcopis presentibus in die coronationis regis, ut dimittant regalia regi et regno, quę ad regnum pertinebant tempore Karoli, Ludewici, Ottonis, Heinrici et aliorum predecessorum eius. Et scripto firmabit sub anathemate, auctoritate [sua] et iusticia, ne quis eorum vel presentium vel absentium vel successores eorum intromittant se ullo modo vel invadant eadem regalia, idest civitates, ducatus, marchias, comitatus, monetas, theloneum, mercatum, advocatias [regni], omnia iura centurionum et villicorum, curtes et villas, quę [manifeste] regni erant, cum omnibus pertinentiis suis, miliciam et castra [regni]. Nec ipse regem et regnum super his ulterius inquietabit, et privilegio sub anathemate confirmabit, ne posteri sui inquietare presumant. Regem benigne et honorifice suscipiet et more predecessorum ipsius catholicorum scienter non subtracto coronabit. Et ad tenendum regnum cum his omnibus officii sui auxilio adiuvabit. Si dominus papa hęc regi non adimpleverit, ego Petrus Leonis iuro, quod cum tota potentia mea tenebo me ad dominum regem. Obsides autem, nisi effugerint, reddemus altero die post coronationem regis; si per papam remanserit, ut non coronetur, similiter reddemus. Die dominico, cum rex ad processionem venerit, obsides dabo [aut per me aut per nuntium meum] Gracianum filium meum et filium Wizonis filii mei vel filium sororis meę, si eum habere potuero, [nisi per regem remanserit, pro securitate regis, ut secure transeat castellum et pontem].

[III] Hęc sunt sacramenta ex parte domini papę: “Ego Petrus Leonis iuro vobis, quia dominus papa proximo die dominico adimplebit regi, [nisi in rege remanserit], quod in carta conventionis scriptum est, [si rex observaverit domino papę, sicut in alia conventionis carta scriptum est.” – Actum II. nonas febr. in atrio beati Petri in ecclesia beate Marię, quę dicitur in Turri].

[IV] Hęc sunt sacramenta ex nostra parte:

Kaiserliche Überlieferung a) “Ego comes Hermannus, ego comes Gotefridus, ego comes Fridericus, ego Volcmarus, ego Adelbertus cancellarius iuro vobis, quia dominus rex proxima IIIIa vel va feria ita principes iurare faciet et obsides dabit, sicut in carta conventionis scriptum est. Et sic observabunt principes domino papę, si dominus papa proximo die dominico sic adimpleverit regi per omnia, sicut in carta conventionis scriptum est”.

Päpstliche Überlieferung b) “Ego Albertus cancellarius, ego comes Herimannus, ego comes Fridericus, ego comes Godefridus, ego Folcmarus iuro vobis, quia dominus rex proxima quinta feria ita iurabit et principes iurare faciet et obsides dabit, sicut in conventionis carta scriptum est. Et sic observabit domino pape sine fraude et malo ingenio, si dominus papa proximo die dominico sic adimpleverit regi, sicut in alia conventionis cartula scriptum est. Sic me deus adiuvet”.

Cum ergo supradictę postulationi insisterem, scilicet ut cum iusticia et auctoritate promissam mihi conventionem firmaret, universis in faciem ei resistentibus et decreto suo planam heresim inclamantibus, scilicet episcopis, abbatibus, tam suis quam nostris, et omnibus ecclesię filiis, hoc, si salva pace ecclesię dici potest, privilegium proferre voluit:

[V] Paschalis episcopus, servus servorum dei, dilecto filio Heinrico regi eiusque successoribus in perpetuum. Et divinę legis institutione sanccitum est et sacris canonibus interdictum, ne sacerdotes curis secularibus occupentur, neve ad comitatum nisi aut pro dampnatis eruendis aut pro aliis, qui iniuriam patiuntur, accedant. Unde et apostolus Paulus: “Secularia”, inquit, “iudicia si habueritis, contemptibiles, qui sunt in ecclesia, illos constituite ad iudicandum”. In regni autem vestri partibus episcopi vel abbates adeo curis secularibus occupantur, ut comitatum assidue frequentare et miliciam exercere cogantur. Que nimirum aut vix aut nullo modo sine rapinis, sacrilegiis, incendiis aut homicidiis exhibentur. Ministri enim altaris ministri curię facti sunt, quia civitates, ducatus, marchias, monetas, curtes et cetera ad regni servitium pertinentia a regibus acceperunt. Unde etiam mos ecclesię intolerabilis inolevit, ut electi episcopi nullo modo consecrationem acciperent, nisi prius per manum regiam investirentur. Qua ex causa et symoniacę heresis pravitas et ambitio nonnumquam tanta prevaluit, ut nulla electione premissa episcopales cathedrę invaderentur; aliquando etiam vivis episcopis investiti sunt. His et aliis plurimis malis, quę per investituras plerumque contigerant, predecessores nostri, Gregorius VIIus et Urbanus IIus, felicis memorię pontifices, excitati collectis frequenter episcopalibus conciliis investituras illas manus laicę dampnaverunt et, si qui clericorum per eas obtinuissent ecclesias, deponendos, datores quoque communione privandos esse censuerunt, iuxta illud apostolicorum canonum capitulum, quod ita se habet: ‘Si quis episcopus seculi potestatibus usus ecclesiam per ipsos habeat vel obtineat, deponatur et segregetur, omnesque qui illi communicant’. Quorum vestigia subsequentes et nos eorum sententiam episcopali concilio confirmavimus. Tibi itaque, fili karissime Heinrice rex et nunc per officium nostrum dei gratia Romanorum imperator, et regno regalia illa dimittenda precipimus, quę ad regnum manifeste pertinebant tempore Karoli, Ludewici, Heinrici, Ottonis et ceterorum predecessorum tuorum. Interdicimus etiam et sub anathematis districtione prohibemus, ne qui episcoporum seu abbatum, vel presentium vel futurorum, eadem regalia invadant, idest civitates, ducatus, marchias, comitatus, monetas, theloneum, mercatum, advocatias regni, iura centurionum et curtes, quę manifeste regni erant, cum pertinentiis suis, miliciam et castra regni, nec se deinceps nisi per gratiam regis de ipsis regalibus intromittant. Sed nec posteris nostris liceat, qui post nos in apostolica sede successerint, aut te aut regnum super hoc inquietare negocio. Porro ecclesias cum oblationibus et hereditariis possessionibus, quę ad regnum manifeste non pertinebant, liberas manere decernimus, sicut in die coronationis tuę omnipotenti domino in conspectu totius ecclesię promisisti; oportet enim episcopos curis secularibus expeditos curam suorum agere populorum nec ecclesiis suis abesse diutius; ipsi enim pervigilant iuxta apostolum Paulum quasi rationem pro animabus eorum reddituri.