Schillmann 3306

Ad perpetuam rei memoriam.

De regno Portugallie contra dudum et nunc propter peccata forsan populi regnantes in ipso, ab olim ingens clamor ascendens, in gentes et regna illorum diffudit infamiam et exclamans in eo sancta prosterni, ecclesias, personas ecclesiasticas, et libertatem ipsarum non conculcari tantummodo, sed quasi omnino subverti, regnum ipsum cum suis habitatoribus per regnantes eosdem non regi vel dirigi, sed velut datum in praedam ab ipsis et suis, tanquam a praedonibus, inhumane tractari, undique diripi, totaliterque consumi, diversorum Romanorum pontificum, predecessorum nostrorum, et nostras aures percutit, et ad predictorum correctionem ipsiusque regni directionem eo specialius illorum et nostrum excitavit officium, affecit animos, provocavit affectus, quo idem regnum, quod est Romana ecclesie censuale, ipsi ecclesie specialiori jure tenetur. Dudum siquidem, cum ad felicis recordationis Honorii pape, predecessoris nostri, audientiam validis multorum clamoribus pervenisset, quod quondam Alfonsus, Portugallie rex, timorem divini nominis et amorem dampnabiliter a se prorsus abiciens, et tanquam ad ejusdem regni et habitatorum suorum conculcationem seu potius desolationem extremam et subversionem omnimodam ecclesiastice libertatis, in spiritu tirannice persecutionis, anhelans, inter cetera gravia et enormia, quibus contra se ultionem Domini provocabat, sacrosanctam ecclesiam, sponsam ejus, in regno ipso ancillare pro viribus satagebat, tam cathedralibus quam aliis ecclesiis necnon monasteriis, hospitalibus, domibus, aliisque religiosis locis et clericis dicti regni collectas et alia importabilia gravamina praesumptuosus imponens, aliis eadem diversis et variis afflictionibus opprimendo, prefatus predecessor eundem Alfonsum per suas literas rogandum, monendum duxit attentius et hortandum, obsecrans per aspersionem Sanguinis Jhesu Christi, ut culpas suas humiliter recognoscens, converti ad Dominum festinaret et ab ecclesiarum et personarum ecclesiasticarum molestiis et gravaminibus omnino desistens, bone memorie archiepiscopo Bracharensi, qui, hujusmodi occasione gravaminum, in eundem regem ac nonnullos complices excomunicationis, et terram ipsius metropolitica sibi lege subjectam, interdicti sententias duxerat promulgandas, de dampnis et injuriis archiepiscopo irrogatis eidem satisfactionem plenariam exhiberet, certis super hoc executoribus deputatis, adjectisque comminationibus gravibus et diversis, que de regni etiam amissione formidinem ingerebant. Cumque quondam Sanctius, ipsius Alfonsi filius et in regno successor eodem, tanquam in ipsum cum sanguine hujusmodi pravitate diffusa, fugienda sequens vestigia genitoris, excessus enormes in ecclesiasticas et religiosas personas non minus immo magis perniciose committeret, prava quedam et iniqua inter cetera prosequendo statuta, que proavi sui prophana proponitur edidisse presumptio, et per que personarum ipsarum injurie ac infamationes graves, domorum quoque infractiones, bonorum spoliationes, et direptiones frequentius contingebant, pie memorie Gregorius papa nonus, predecessor noster, cum ad ipsum premissa per clamose insinuationis infamiam devenissent, intendens et ejusdem Sanctii saluti consulere et ecclesiarum ac personarum ipsarum indempnitatibus precavere, dicto Sanctio inter alia districtius inhibuit per suas literas speciales, ne per se vel officiales aut vassallos suos personas easdem infamare vel earum domos infringere seu bona ipsarum quovis modo diripere attemptaret, ab earundem gravaminibus et molestiis quibuscunque penitus abstinendo; et, certis super his executoribus deputatis, graves comminationes et duras idem Gregorius predecessor adjecit. Recolende insuper recordationis Innocentius papa quartus, predecessor noster, querelis multimodis et clamosis delationibus excitatus, et inter alia intellecto quod idem Sanctius, ejusdem regni gubernatione suscepta, ecclesias et monasteria consistentia in eodem, in gravem Divine majestatis offensam et conculcationem ecclesiastice libertatis, exactionibus et oppressionibus plurimis per se ac suos immaniter afflixerat et affligere non cessabat, et ab aliis pro ipsorum libito libere permittebat affligi, cupiens regnum ipsum tot tribulationum adversitate depressum, per alicujus prudentis industriam relevari, cum prefatus Sanctius, quem per suas literas idem Innocentius predecessor rogandum duxerat attentius et hortandum, specialibus super hoc monitoribus deputatis, ut premissa celeri emendatione corrigeret ac in consilia se reduceret meliora, in deterius semper converteret actus suos, et mala malis tanquam in sensum datus reprobum, cumularet, barones, comunitates seu concilia tam civitatum quam castrorum aliorumque locorum, ac universos milites et populos per regnum constitutos predictum, per certas sub certa forma confectas litteras, de fratrum suorum consilio, monuit, rogavit et hortatus extitit, dans nichilominus illis districtius in preceptis ut carissimum in Christo filium nostrum Alfonsum, Portugallie regem illustrem, tunc comitem Boloniensem, ejusdem Sanctii germanum, per quem sperabat ipsius regni miserabilem statum ope comite celestis auxilii, relevandum, cum predictum Alfonsum ad curam et administrationem generalem et liberam dicti regni apostolice sedis auctoritas assumpsisset, devote recipere sibique in omnibus et per omnia intendere procurarent, deputatis eisdem certis executoribus in hac parte, prout hec omnia eorundem predicte littere plenius attestantur. Porro, processu temporis, sepefatus Alfonsus rex, ad ejusdem regni prelatorum instantiam, ad curam et custodiam dicti regni ac defensionem prelatorum ipsorum necnon religiosorum ac totius cleri et monasteriorum, ecclesiarum, viduarum, orphanorum, ceterorumque in illo degentium, per sedem eamdem, prout premittitur, evocatus, licet certos, ex parte prelatorum ipsorum, articulos sibi oblatos Parisiis, ac premissas provisiones apostolicas in predictis eorundem predecessorum, Honorii et Gregorii, litteris comprehensas, se, cum ipsius regni dominium quocunque adeptus foret titulo, astrinxerit, juramento prestito, servaturum, prout in litteris inde confectis et quondam magistrorum Johannis, sedis apostolice capellani, Carnotensis et Luce decanorum, ac Petri, cancellarii Parisiensis ecclesiarum aliorumque clericorum, tam religiosorum quam secularium, necnon et quorundam nobilium sigillis munitis, plenius continetur, tam grandis tamen honoris ab ejusdem sibi sedis benignitate collati, quasi omnino immemor, tantique beneficii gratiam minime recognoscens, sed ad eam prorsus ingratus juramenti religione contempta, quam cautius custodire debuerat, non solum provisiones et articulos supradictos servare contempsit, verum etiam quamplura contra prelatos et ecclesias, religiosos, clerum et populum sepedictos ac libertatem ecclesiasticam commisit enormia, sicut fama, immo verius infamia publica protestatur; propter que bone memorie Martinus, archiepiscopus Bracharensis, E., Compostellanensis archiepiscopus, tunc Colimbriensis, R., Egitaniensis, V., Portugallensis, M., Colimbriensis, tunc Visensis episcopi personaliter, et bone memorie M., Elborensis, et P., Lamacensis episcoporum procuratores oppressionibus dicti regis afflicti, affecti molestiis, injuriis lacessiti, ad apostolice sedis clementiam, a persequentis facie fugiendo, necessarium habuere recursum, super his opportunum provisionis et consilii sedis ipsius remedium, non absque laboribus gravibus et expensis, longo verbi tempore prestolantes, et demum, dictis Bracharensi et Compostellanensi archiepiscopis ac R., Egitaniensi episcopo, sublatis de medio, nos, ad supplicem aliorum superstitum episcoporum instantiam, per nostras sub certa forma litteras eundem regem rogare, monere ac hortari curavimus, ut a violatione libertatis ecclesiastice necnon et ab usurpatione jurium divinorum et ab ecclesiarum aliarumque personarum secularium quibusvis molestiis abstineret ceterosque sibi subditos cessare compelleret ab eisdem, quodque universa bona et singula prelatorum, ecclesiarum, monasteriorum et aliarum quarumcunque personarum ecclesiasticarum, que quacunque occasione ablata vel quocunque modo illicite occupata, consumpta, detenta seu data vel alienata per eum vel de mandato ipsius aut per barones, milites et officiales ejusdem extiterant, sine difficultatis obstaculo restitueret ac restitui faceret cum fructibus inde perceptis; et de dampnis et injuriis ipsis illatis, satisfactionem exhiberet eisdem et exhiberi faceret competentem; et quod constitutiones et statuta in eodem regno contra ecclesiasticam libertatem statumque regni pacificum introducta, non servaret nec ab aliis permitteret observari; sed predictas ecclesias et personas in libertate plenaria conservaret; ac insuper caveret per suas patentes litteras, bulla sua plumbea consignatas, venerabilibus fratribus nostris .. Egitaniensi, .. Colimbriensi, .. Portugallensi, .. Ulixbonensi et aliis episcopis dicti regni eorumque capitulis, singulis eorundem singulas litteras concedendo, promittens eis firmiter in eisdem quod ab ipsorum episcoporum et aliorum prelatorum, ecclesiarum et ecclesiasticarum personarum ipsius regni gravaminibus, injuriis et molestiis antedictis et consimilibus abstineret et suos faceret abstinere; alioquin, quantumcunque ipsum dilectione paterna portaremus in visceribus caritatis, non possemus equanimiter sustinere quin super hoc sue providendo saluti et eorundem prelatorum, ecclesiarum et ecclesiasticarum personarum necnon comunitatum, conciliorum et hominum, civitatum, castrorum aliorumque locorum pacifico statui, ut tenemur ex officio, precavendo, aliter contra ipsum procedere curaremus. Et quia ferventi desiderio cupiebamus et cupimus ut inter ipsum et prelatos, clericos et personas ecclesiasticas dicti regni obtata pax et concordia proveniret, et stabili, postquam provenisset, firmitate duraret, et aliquos viros providos et fideles ad nos cum sufficienti mandato transmitteret, qui ea que per ipsum et suos in premissis correcta et emendata existerent, et pacem atque concordiam, quam dictis prelatis, clericis et personis ecclesiasticis super his extunc servare proponeret, in nostra possent et studerent presentia roborare, vel eundem regem in his omnibus nostre et apostolice sedis ordinationi submitterent, quicquid, equitate previa per nos et sedem ipsam in omnibus supradictis ordinari contingeret, recepturi. Dedimus preterea dilectis filiis .. priori Predicatorum, .. custodi et .. guardiano Minorum fratrum ordinum Ulixbonensium, per alias nostras litteras in mandatis, ut ejusdem regis presentiam adeuntes, ipsum ut se super hiis que in nostris litteris, tunc directis eidem, et articulis ab ipsius regni prelatis coram nobis propositis et per fratres sibi presentandis eosdem continebantur, corrigeret, ex parte nostra monere et efficaciter inducere procurarent; et, si ad correctionem illorum voluntarium se offerret, vel ex responsione ipsius ac aliis circumstantiis appareret quod vellet premissa corrigere, interdictum in eodem regno a prelatis positum supradictis, usque ad septem menses a receptione litterarum nostrarum, suspenderent, numerandos ita tamen, quod sollempnes nuntii dicti regis, cum sufficienti mandato, infra menses quatuor, a tempore suspensionis interdicti hujusmodi computandos, iter acciperent ad nostram presentiam veniendi. Si vero prefatus rex, juxta mandati nostri tenorem, corrigere predicta contempneret, sepedictum regnum ipso jure, post septem menses eosdem, redigeretur in pristinum interdictum. Memoratis etiam fratribus in virtute obedientie districte per alias nostras injunximus litteras, ut, cum idem rex predictos episcopos aliosque prelatos necnon capitula, conventus, clericos et ecclesias ac populum dicti regni gravibus, sicut acceperamus, afficeret injuriis et pressuris, nosque sibi super hoc nostras sub certa forma litteras mitteremus, eas dicto regi fideliter presentarent, ac responsum ejus et quicquid super hiis duceret faciendum, necnon locum et diem, in quibus et coram quibus personis ipsi regi dictas litteras ducerent presentandas, per suas patentes litteras directarum tam eis quam ipsi regi litterarum seriem continentes, curarent nobis plenius intimare. Sane, duo ex dictis fratribus, mandato nostro recepto, volentes observare sollicite fines ejus, prefati regis adiere presentiam et ipsius mentem verbis pacificis humilibusque sermonibus inclinare, ipsumque diligenter, prout ex forma ipsius mandati poterant, monere ac inducere curaverunt, ut saluti sue providens et honori, mandatis et monitis apostolicis obediret. Idem vero rex ab eisdem fratribus multotiens humiliter requisitus, ut presentatas sibi per illos sedis apostolice litteras clementer audiret, diligenter intelligeret et efficaciter exaudiret, tanquam male sibi conscius, per diversas excusationes et frivolas multiplici exquisito diffugio, vix tandem elapsis pluribus terminis, super hoc ab eo fratribus assignatis eisdem, et protestationibus plurimis fratrum ipsorum coram baronibus et consiliariis dicti regis ac multis aliis tunc presentibus publice factis, quod mandatum apostolicum parati erant, prout tenebantur, executioni debite demandare, qualemqualem audientiam noluit dictis fratribus exhibere, nunc infirmitatem, nunc minutionem, nunc alia impedimenta varia pretendendo. Et quanquam, post nonnullos terrarum circuitus, dictorum fratrum humilitate devota, non absque laborum sarcina, illius vestigia prosequente, se velle apostolicis parere in hac parte beneplacitis simularet, parum tamen de hiis, que tantum verbaliter pretendebat, realiter adimplevit, eo magis sue inobedientie vitium detegens, quo amplius illud obtegere satagebat, et tandem, licet ipse rex, auditis et intellectis litteris supradictis ac regni gravaminibus et afflictionibus et oppressionibus abhorrendis per fratres eosdem sibi oraculo vive vocis expositis, quamvis eorum non existeret ignarus, baronibus et consiliariis suis tunc secum morantibus, correctionem regni simulate committeret, tamen quasi nichil per ipsum aut eos actum extitit circa illam, propter quod sepedicti fratres sollicitius attendentes, quod penes regem eundem proficere non valebant, nec volentes verbis ejus in quibus veritatem reperire non poterant, ulterius detineri, ab eo super hiis instanter petiere responsum nobis fideliter indicandum. Quod tandem in quadam cedula non sigillata notatum, quamquam illud sub sigillo regio instantissime postulassent, per opportune importunitatis instantiam extorserunt tam responsum hujusmodi, in quo idem rex, licet persuase sibi correctioni, juxta mandatum nostrum, se vacare pretenderet, per hoc calamitates et miserias dicti regni non tam inficians quam affirmans, excusationibus tamen frivolis et malitiosis diffugiis potius intendebat, quam quod in hac parte fecerant, per suas nobis patentes litteras plenius intimantes, per quas nobis super dictis gravaminibus evidentius informatis, liquido constitit circa correctionem illorum, non esse dictorum fratrum immo nostris monitionibus paritum, seu quomodolibet satisfactum. Nos igitur, qui ex debito pastoralis officii, de fidelium statu pacifico sollicitis studiis cogitare tenemur, tot et tantas iniquitates tanto continuatas tempore, immo potius tot temporum et successionum continuatione incorrigibiliter obfirmatas, nequeuntes ulterius, urgente conscientia, conniventibus oculis pertransire, sed prelatis, ecclesiis, monasteriis, clericis aliisque personis ecclesiasticis ceterisque habitatoribus dicti regni super tot importabilibus gravaminibus, afflictionibus et pressuris benigno compatientes affectu, ac volentes etiam paci et tranquillitati eorundem regni, prelatorum, ecclesiarum, monasteriorum, clericorum et aliorum in illo degentium paterne sollicitudinis studio providere, de apostolice plenitudine potestatis et fratrum nostrorum consilio, statuimus et ordinamus quod idem rex obliget se stipulatione solempni, prestito juramento, ad observandum que in predictis eorundem Honorii et Gregorii, predecessorum, litteris continentur, et que, ut premittitur, Parisiis juravit, et quod nullo unquam tempore veniet contra ea; promittat etiam quod sui successores in regno predicto, in quibus hujusmodi jam quasi hereditarie pravitatis in tot eorum sine interrumptione radicate predecessorum exempla non immerito metuuntur, infra annum, postquam gubernacula ipsius regni susceperint, se modo simili obligabunt, et super hoc idem rex suas patentes litteras, tam juramentum quam totius promissionis hujusmodi seriem continentes, sua plumbea bulla bullatas, confici faciet dilecto filio, electo Bracharensi, et venerabilibus fratribus nostris Egitaniensi, Colimbriensi, Portugallensi, Ulixbonensi, Silvensi et ceteris ipsius regni episcopis, eorumque successoribus vel procuratoribus eorundem, singulis videlicet singulas concedendas. Statuimus insuper, ordinamus et providemus quod, quandocunque aliquos in barones, alferazes seu signiferos, majordomos, cancellarios, superjudices, consiliarios, almezarifos, pretores, meyrinos, et alios officiales publicos in regno assumet eodem, ipsos, antequam suorum officiorum executionem concedat, eisdem jurare faciat quod ipsi non erunt in consilio, auxilio vel favore quod dictus rex vel aliquis de suis contra predictas provisiones et contenta in forma premissi juramenti regis ejusdem, aut contra ecclesiasticam libertatem quicquam faciat, et ipsi ea inviolabiliter observabunt et a suis subditis facient observari; quodque nobiles viros, Dionisium et Alfonsum, filios suos, alferaz, majordomum, cancellarium, barones, superjudices, consiliarios, almezarifos, meyrinos, pretores, judices et alios officiales publicos regni ejusdem, qui jam instituti administrant, faciat prestare simile juramentum; et quod dicti successores sui hoc ipsum de suis baronibus, alferazibus, majordomibus, cancellariis, superjudicibus, consiliariis, almezarifis, pretoribus, meyrinis, judicibus, regni sui officialibus et ordinariis observabunt. Providemus et ordinamus atque statuimus quod nominatus rex, pro se et omnibus de regno et dominio suo, bona fide et sine fraude, prestet et concedat perpetuam securitatem et pacem predictis electo et episcopis ac eorum familiis et rebus ac aliis, qui hactenus astiterunt eis in dicti prosecutione negotii, vel deinceps astiterint, aut prestiterint auxilium, consilium vel favorem; quod eis in personis vel rebus suis intrando, morando vel exeundo regnum predictum, quotiens et quando suis viderint utilitatibus expedire, non offendet nec offendi, quantum in eis fuerit, per aliquem patietur; quodque idem rex remittat prelatis, eorum familiis et aliis supradictis omnem rancorem et odium, si quod contra ipsos concepit aut aliquem eorundem, vel saltem in abstinendo ab offensis eorum et faciendo alios abstinere, perinde se habeat ad ipsos ac si adversus eos nullum rancorem vel odium concepisset. De hujusmodi autem securitatis et pacis infractione ipsum ita per omnia teneri decernimus, sicut juxta consuetudinem regionis teneretur, si treugam forsitan infregisset. Et quod, super premissis capitulis omnibus et singulis observandis, prestet idem rex corporaliter juramentum et confici etiam faciat patentes litteras, sua predicta plumbea bulia bullatas, et predictorum filiorum suorum, alferazi, cancellarii, majordomi, superjudicum curie sue, ac decem baronum majorum de dicto regno sigillis nichilominus roboratas, dando singulas dictis electo et singulis episcopis, abbatibus et prioribus monasteriorum, que per priorem consueverunt tantummodo gubernari, necnon et comunitatibus civitatum regni predicti. Ceterum, quia facilis forsan esset predictorum transgressio, nisi penarum adjectione vallarentur, volumus et ordinamus quod, nisi sepedictus rex infra tres menses, postquam ad ipsum ordinatio ista pervenerit, et successores sui infra annum, postquam regnare ceperint, omnia et singula compleverint supradicta capitula, cujuslibet ipsorum premissa, prout eum contingunt, omittentis implere, et si per unum mensem in hujusmodi obstinatione perstiterint, loca etiam in quibus ipsi omittentes fuerint vel ad que ipsos contigerit pervenire, quamdiu ibi moram contraxerint, sint ecclesiastico supposita interdicto. Et si infra unum mensem preter predictos tres, sive annum, quantum ad successores, proximo sequentem, huic ordinationi parere ac premissa omnia et singula implere neglexerint, idem rex et predicti successores ejus ipso facto sententiam excomunicationis incurrant, quam ex nunc in illo casu ferimus in eosdem. Quod si infra alium mensem predictum unum mensem immediate sequentem, in hujusmodi negligentia seu omissione perstiterint, tota terra sua, videlicet predictum Portugallie et Algarbii regnum, eo ipso ecclesiastico subjaceat interdicto; et si adhuc per tres alios menses in illorum adimpletione cessaverint, subditi et vassalli eorundem regnorum ab observatione juramentorum fidelitatis et homagii, quibus sibi obligati existunt, sint penitus absoluti sibique respondere in aliquo minime teneantur, quamdiu in hujusmodi pertinacia permanebunt, nec iidem rex et successores jure patronatus, si quod habent in ecclesiis dicti regni, quamdiu in hujusmodi contumacia et excomunicatione permanserint, uti possint. Si autem memoratus rex aut successores sui, post promissiones et obligationes predictas, juramenti prestationem, litterarum suarum pacis et securitatis concessiones hujusmodi, contra predicta venerint vel aliquid premissorum, et infra similes terminos, postquam denuntiatum fuerit eis per diocesanum loci, in quo rex prefatus vel successores sui veniendo contra premissa excesserint, vel per ejus vicarium, ipso absente, aut, ejus ecclesia vacante, cum consilio et assensu duorum coepiscoporum regni ejusdem, tunc in regno ipso presentium, super hiis satisfacere forte contempserint, penis expressis superius ipsos decernimus subjacere, a quibus absolvi non possint sine mandato sedis apostolice speciali. Assumendi autem in barones, consiliarios et alios officiales publicos seu etiam jam assumpti, si eorum que juraverint, fuerint transgressores, nisi exinde infra mensem satisfecerint competenter, laici eo ipso sententiam excomunicationis incurrant, clerici vero et eadem ligati sententia, et obtentis beneficiis sint privati et inhabiles ad alia obtinenda. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostrarum constitutionis, ordinationis et provisionis infringere vel ei, ausu temerario, contraire. Si quis autem –. Datum Bellicardi, II nonas septembris, anno quarto.