BEb28 Text

Eb. Heriveus von Reims an Eb. Wido von Rouen ca. 914

Text nach P. Abweichungen zu den jeweiligen Vorlagen werden angemerkt, wenn sie zu einer genaueren Bestimmung führen können.

Qualis poenitentia debet iniungi non baptizatis gentilibus et baptizatis et rebaptizatis et postea more paganico ecclesias devastantibus et christianitatem delentibus ex[a] sententiis patrum et canonibus et decretalibus pontificum Romanorum.

Reverentissimo ac dilectissimo fratri et coarchiepiscopo Witoni[1] Heriveus[2] Remorum archiepiscopus plurimam in omnium salvatore salutem ęternęque beatitudinis felicitatem.

Ut rogastis humilitatem nostram quęrere divinis in oraculis, qualiter consulendum vobis foret his, qui rebaptizati sunt et ęque ut ante baptismum iuxta paganismi morem, quemadmodum sues [*] suum reversi ad volutabrum et canes [*] ad vomitum ludicras voluptates nefando paganorum ritu exercuere, seu de illis, qui nondum baptismum percipere meruerunt, prout quivimus satisfacere precatui vestro sategimus, quantumve brevitas temporis sivit. Et ut unumquodque capitulum vobis facilius fieret ad reperiendum, capitulatim[3] in hac scędula fecimus scriptum. Et quia misericordia domini plena est terra [*], cui et ecclesia per apostropham precabiliter dicit, misereris[b] omnium, domine, et nihil eorum odisti, quę fecisti, dissimulans peccata hominum propter poenitentiam [*], dignum duximus mirabile et misericordissimum beati Iohannis apostoli et evangelistę factum, immo ipsius domini opus piissimum et consuetissimum hic vobis ponendo brevissime expromendum, quemadmodum vobis notissimum et in ecclesiastica historia[c] latius digestum.

Cap. I. De sancto Iohanne evangelista[d]

Cum[4] ipse Ephesum rediens lustraret vicinas et illustraret provintias, vidit quendam iuvenem animis acrem nimis, quem loci illius episcopo commendavit, qui et illi gratiam tradit baptismi. Deinde confidens gratię, qua fuerat commonitus, eundem iuvenem remissius habere coepit, sed ille immatura libertate potitus corruptę vię tramitem incedit, deinde[e] a furtis mala quęque sensim incipiens demum magister latronum in brevi effectus est, donec idem Iohannes eundem locum tempore elapso invisens a pręfato requisivit depositum suum episcopo. Et cum comperisset eundem absentatum esse iuvenem ascenso[f] citius equo perquisivit eum ac perquisito et fugitanti dixit apostolus: “Sta tantum et crede mihi, quia Christus me misit.” At ille audiens restitit, tum deinde tremefactus flebat amarissime et accedentis ad se senis genibus provolvitur gemitibus et ululatibus, quibus poterat, satisfaciens et uberrimis lacrimarum suarum fontibus iterum baptizabatur occultans solam dexteram suam, apostolus vero iurisiurandi sacramento se ei impetraturum a salvatore veniam pollicens simulque genibus eius provolutus atque ipsam dexteram, ex cuius cędis conscientia torquebatur, tamquam iam per poenitentiam purgatam deosculans ad ecclesiam revocat et indesinentes pro eo orationes[g] profundens et cum ipso pariter ducens crebra ieiunia indulgentiam a deo, quam ei pollicitus fuerat, expetebat nec prius abstitit, quam eum in omnibus emendatum etiam ecclesię pręficeret.

Cap. II. De sancto Silvestro[5] et Constantino[6] imperatore

Iuvat hic et illud memorabile factum beati papę Silvestri erga imperatorem Constantinum[h] inserere, maxime propter ieiunium ebdomadę ab ipso ei indictum. Sanctus[7], inquit, Silvester inter cętera ad eundem dixit Cęsarem: “Exige a te ipso hac una ebdomada ieiunium et deposita purpura intra in cubiculum tuum, ibique induere cilicio prostratus humo et confitere te modo per ignorantiam errorem passum, ut christianis persecutionem indiceres et ipsum salvatorem corporum et animarum Iesum Christum non solum loquendo, sed et credendo pręnuntia et poenitere[i] te multos sanctos dei occidisse.” Et paulo post: “Iube per totam ebdomadam ęlemosinam fieri, beneficia etiam postulantibus exhibe et idoneos, qui hęc exsequantur[j], constitue.” Et post aliquanta imposuit sanctus Silvester manum suam super caput eius, quin augusti Constantini, benedicens eum ac faciens caticuminum[k]. Tunc congregatis omnibus presbyteris et diaconibus cum universo clero indixit ieiunium omni ecclesię dicens: “Si Ninevitę in prędicatione Ionę [*] per triduanum ieiunium iram dei offensamque, quam promiserat, his debitam evaserunt, quanto magis nos[l] in prędicatione domini nostri Iesu Christi nos persecutiones evademus, lucramur animas, pacem dei ecclesiis adquirimus et idolatriis finem imponimus? Hęc autem facimus ieiuniis et orationibus, ut hęc a deo impetremus” et cetera.

Cap. III. Dicta beati Gregorii ad populum

Beatus quoque Gregorius in evangelii omelia ad populum: Si[8] deo, inquit, vivere in pueritia et iuventute noluistis, saltem ad ultimam ętatem resipiscite et ad vitę vias, cum iam laboraturi multum non estis, vel sero venitę. Et paucis interpositis: Plerumque[9] tales ante remunerantur, quia prius ad regnum de corpore exeunt quam hi, qui iam in pueritia vocati esse videbantur. An non ad undecimam venit latro? Qui etsi non habuit per ętatem, habuit tamen sero per poenam, qui deum in cruce confessus est [*] et pene cum voce sententię spiritum exhalavit vitę. A novissimo autem reddere denarium pater familias coepit, quia ad paradysi requiem prius latronem quam Petrum perduxit. Item idem: Regnum[10] cęlorum rapi vult nostris fletibus, quod nostris meritis non debetur. Ab spei ergo certitudine nulla nos malorum nostrorum qualitas, mulla quantitas frangat. Pręstat magnam venię fiduciam latro ille venerabilis, qui non inde venerabilis, unde latro. Nam latro ex crudelitate, venerabilis ex confessione. Cogitate, rogo, cogitate, quam sint incomprehensibilia in omnipotente deo misericordię viscera. Latro iste cruentis manibus abstractus a fauce itineris suspensus est in patibulo crucis, ibi confessus est, ibi sanatus est, ibi audire meruit, hodie mecum eris in paradiso [*] et cetera.

Eiusdem ad Petrum episcopum

Qui rursus Petro episcopo Corsicę scribens ait: Fraternitas[11] vestra sollicite studeat opus, quod coepit, auxiliante domino ad perfectionem deducere et sive eos, qui aliquando fideles fuerunt, sed ad cultum idolorum neglegentia aut necessitate faciente reversi sunt, festinet cum indicta poenitentia aliquantorum dierum ad fidem reducere, ut reatum suum plangere debeant et tanto firmius teneant hoc, ad[m] quod adiuvante domino revertuntur, quanto illud perfecte defleverint unde discedunt, sive eos, qui necdum baptizati sunt, admonendo[n], rogando, de venturo iudicio terrendo, rationem quoque reddendo, quod ligna et lapides colere non debent, festinet fraternitas tua omnipotenti domino congregare, ut in adventu eius cum districtus dies iudicii venerit in numero sanctorum possit tua sanctitas inveniri. Quodcumque enim utilius et sublimius acturus es, quam ut de animarum vivificatione et collectione cogitans et tuo domino, qui tibi locum prędicandi dedit, immortale lucrum reportes? Et reliqua.

EIUSDEM ad MELLITUM ABBATEM

Et alibi ad Mellitum abbatem: Quia[12] gens Anglorum boves solent[o] in sacrificio dęmonum multos occidere, debet etiam hac de re aliqua sollemnitas immutari, ut die dedicationis vel natalitio[p] sanctorum martyrum, quorum illic reliquię ponuntur, tabernacula sibi circa easdem ecclesias, quę ex fanis commutata sunt, de ramis arborum faciant et religiosis conviviis sollemnitatem celebrent, nec diabolo iam animalia immolent, sed ad[q] laudem dei in esu suo animalia occidant et donatori omnium de satietate sua gratias referant, ut dum eis aliqua exterius gaudia reservantur[r], ad interiora gaudia consentire facilius valeant. Nam duris mentibus simul omnia abscidere impossibi(le)[s] esse non dubium est. Quia enim, qui summum locum ascendere nititur, gradibus vel passibus non autem saltibus elevatur. Sic Israhelitico populo in Ęgypto dominus se quidem innotuit, sed tamen eis sacrificiorum usum, quem dioabolo solebant exhibere, in cultum proprium reservavit, ut eis in suo sacrificio animalia immolare pręciperet, quatinus cor mutantes aliud de sacrificio omitterent[t], aliud retinerent, ut, etsi ipsa essent animalia, quę offerre consueverant, verotamen deo hęc et non idolis immolantes iam sacrificia ipse non essent.

Cap. IV. Ambrosius episcopus

His non dissimilia de poenitentum mitissima susceptione sanctus Ambrosius annectit in libro, qui inscriptus[u] est poenitentię: Qui[13] studet humanę infirmitatis emendare vitia, ipsam infirmitatem suis debet[v] sustinere et quoquomodo[w] pensare humeris[x], non abicere. Nam pastor ille evangelicus lassam ovem vexisse legitur, non abiecisse. Et Salomon ait: Noli iustus esse nimium [*] . Debet enim iustitiam temperare moderatio. Nam quemadmodum se tibi curandum prębeat, quem fastidio habeas, qui contemptui se, non compassioni medico suo putet futurum? Ideo dominus Iesus compassus nobis est, ut ad se vocaret, non ut deterreret mitis venit, venit humilis. Denique ait: Venite ad me omnes, qui laboratis, et ego reficiam vos. [*] Reficit ergo dominus Iesus, non excludit neque abicit meritoque tales discipulos elegit, qui dominicę voluntatis interpretes plebem dei colligerent, non repudiarent. Unde liquet eos inter Christi discipulos non esse habendos, qui dura pro mitibus, superba pro humilibus sequenda opinantur, et cum ipsi quęrant domini misericordiam, aliis eandem denegant, ut sunt doctores Novatianorum, qui mundos se appellant[14]. Quid his superbius? Cum scriptura dicat: Quia nemo mundus a peccato, nec unius diei infans. [*] Et David clamat: A delicto meo munda me [*] . Et post pauca: Nemo[15] potest bene agere poenitentiam, nisi qui speraverit indulgentiam.

Cap. V. Augustinus

Beatus docet breviter Augustinus, qualiter[y] eis, qui pręsunt, de quibuscumque hominibus pravis agendum sit, dicens: Non[16] est desperandum de malis, sed pro ipsis, ut boni fiant studiosius supplicandum, quia numerus sanctorum de numero semper auctus est impiorum.

Cap. VI. De sancto Remigio episcopo[17]

Legitur et ad locum in libro vitę beati Remigii Francorum apostoli inter cętera, quibus refertur conversio Hludowici[18] regis et populi eius: Ille[19], quin sanctus Remigius, gaudio magno repletus regem et populum qualiter diabolo et operibus ac pompis eius abrenuntiare et in deum credere deberent, apertis et brevibus verbis instruxit, et quia dies sancti paschę imminebat, ieiunium secundum christianorum consuetudinem eis indixit.

DE SANCTO VEDASTO EPISCOPO

Hinc et in beati pontificis Vedasti vita invenitur, quomodo in via sub pręsentia eiusdem regis et populi vir dei Vedastus cęcum illuminaverit et quemadmorum idem rex ad baptismum venerit et in Remensi civitate virum dei Vedastum sancto commendaverit Remigio. Rex[20], inquiens, a viro dei evangelicis apprime[z] imbutus doctrinis et huic pręsenti miraculo in fide firmiter confortatus, nil moratus in via, nil dubitans in fide, sed magna alacritate animi, magna festinatione itineris sanctissimum pontificem Remigium videre properavit, ut illius sacratissimo ministerio spiritu sancto operante in remissionem peccatorum et spem vitę ęternę catholici[a] baptismatis vivo ablueretur fonte. Cum quo aliquantis moratus diebus, ut ecclesiasticis satisfaceret sanctionibus et poenitentię secundum apostolicum pręceptum prius ablueretur lacrimis dicente beato Petro principe apostolorum [*] : Poenitentiam agite et baptizetur unusquisque vestrum in nomine domini nostri Iesu Christi, et sic in nomine sanctę trinitatis cęlestis mysterii baptisma susciperet[b].

Cap. VII. Ex vita sancti Basilii de quodam apostata

De quodam apostata reperitur in miraculis beati Basilii Cęsariensis episcopi, qui scripto negavit Christum et diabolo in testimonium negationis suę tradidit ipsum, cui idem vir mirabilis Basilius inter cetera dixit: “Vis[21] reverti ad dominum deum nostrum?” Ad quem puer: “Utique volo, sed non valeo.” Dicit ei: “Quare?” Respondit puer: “Scripto abnegavi Christum et professus sum diabolo.” Dicit ei sanctus Basilius: “Non sit tibi curę, benignus est enim deus noster et recipiet te poenitentem[c]. Compatitur enim malitiis nostris.” Et quibusdam interpositis dicit ad puerum idem[d] sanctus: “Credis salvari?” Qui ait: “Credo, domine, adiuva incredulitatem meam.” Et continuo apprehendens manum eius, faciens Christi signum in ipso et orans reclusit eum in uno loco interioris sacri periboli[e], et dans ei regulam collaborabat ei per tres dies. Et post aliquanta: Quadragesimo die ipse sanctus ad eum rediit et dicit ei: “Quomodo habes, frater?” Respondens dicit ad eum: “Bene habeo, sancte dei. Vidi enim te hodie in visu pugnantem pro me et vincentem diabolum.” Et iterum mane facto vocavit sacrum clerum et monasteria et omnem Christo amabilem populum et dixit eis: “Filioli mei dilectissimi, omnes gratias agatis domino. Ecce enim ovem perditam debet pastor bonus in humeris reportare et offerre ecclesię. Quapropter debitum est et nos vigiliam facere nocte ac postulare eius benignitatem, ut non vincat corruptor animarum etiam in hoc facto.” Et alacriter populo coaggerato per omnem noctem postulaverunt deum cum bono pastore cum lacrimis clamantes pro eo: “Kyrie eleison”. Et mature cum omni multitudine populi accepit sanctus puerum et tenens dexteram manum eius ducebat illum in sanctam dei ecclesiam cum psalmis et ymnis: Et ecce, diabolus[22] omnium fascinans intristem[23] vitam cum omni perniciosa virtute advenit et invisibiliter apprehendens puerum conabatur rapere eum de manu sancti, et coepit clamare puer: “Sancte dei, adiuva me!” Et rursus conversus sanctus ad diabolum dixit: “Improbissime et animarum corruptor, pater tenebrarum et perditionis, non sufficit tibi tua perditio, qua te et eos, qui sub te sunt, affecisti, nisi etiam et dei mei temptes plasma?” Et perpaucis interpositis sanctus dei ait ad diabolum: “Increpat te dominus, diabole.” Qui respondens ait ad eum: “Basili, pręiudicas me. Non abii ego ad eum, sed ipse venit ad me. Abnegavit Christum et professus est mihi. Et ecce, manuscriptum habeo, et in die iudicii ad communem iudicem eum duco.” Sanctus dei dixit: “Benedictus dominus deus meus, non deflectet populus iste manus de altitudine cęli, donec reddas manuscriptum.” Et convertens se dixit populo: “Erigite manus vestras in cęlum clamantes cum lacrimis: Christe, Kyrie eleison.” Et stante populo in horam multam extensas habente manus in cęlum, ecce manuscripta pueri per aerem delata et ab omnibus visa venit et imposita est manibus memorabilis nostri patris et pastoris. Suscipiens autem eam et gratias agens deo gavisus factus est valde et coram omni populo dixit ad puerum: “Cognoscis litterulas has, frater?” Qui ait ad eum: “Etiam, sancte dei, manuscripta mea est.” Et disrumpens manuscriptam sanctus Basilius perduxit eum ad ecclesiam et dignum fecit sancto ministerio et communioni[f] mysteriorum et munerum Christi.

Cap. VIII. De sancto Laurentio[24]

Inter alia scriptum habetur in passione beati Laurentii archilevitę et martyris Christi: Erat[25] homo in carcerali custodia multo iam tempore gentilis, qui plorando amissis oculis cęcus factus fuerat. Dixit ad eum beatus Laurentius: “Si credis in filium dei dominum Iesum Christum, baptizare, et illuminabit te.” Et[26] continuo post ipsius confessionem baptizato aperti sunt oculi eius et coepit clamare dicens: “Benedictus dominus Iesus Christus deus ęternus, qui me illuminavit per beatum Laurentium, quia semper fui cęcus et modo video.” Post[27] hęc et beatum Hypolitum more solito catezizavit et accepta aqua benedixit et baptizavit illum. Deinde[28] simili modo militem baptizavit Romanum, qui et baptizatus mox martyrio est coronatus.

Cap. IX. De sancto Sebastiano[29]

Scriptum est et in passione sancti Sebastiani ad locum: Cum[30] omnes, qui ad decipiendos sanctos, quin Marcum et Marcellianum, venerant, unanimiter crederent Christum, Nicostratus cum coniuge sua urgebat dicens: “Non capiam cibum neque potum, nisi mysterium mihi christianę religionis fuerit traditum.” Cui sanctus Sebastianus dixit: “Muta dignitatem tuam et incipe esse Christi magis primiscrinius quam pręfecti. Audi itaque consilium meum et omnes, quos carcer inclusit, quos vincula tenent, quos ergastula conficiunt, in unum redige, quod cum feceris, antistitem sacrosanctę legis adhibeam, ut cum omnibus, qui credere voluerint, mysterii suscipias sacramentum. Si enim diabolus Christo sanctos eius auferre[g] conatus est et conatur, quanto magis nos pietatis argumento hos, quos diabolus iniuste lucratus est, curare debemus et suo restituere creatori?” Et Nicostratus ad hęc respondit dicens: “Quomodo iniquis et criminosis possunt sancta committi?” Sanctus Sebastianus ait: “Salvator noster pro peccatoribus suam nobis dignatus est exhibere pręsentiam et ostendit mysterium, per quod omnia peccata et crimina omnia hominibus auferantur et omnes virtutes domini conferantur.” Et post multa sanctus[31] Sebastianus abiit ad Policarpum sanctum presbiterum, ubi erat causa persecutionis occultus, et narravit ei omnia, quę gesta sunt. Quibus auditis Policarpus gratias egit deo et una cum eo venit ad domum Nicostrati et videns turbas credentium, salutans eos cum omni gaudio ait: “Beati vos omnes, qui audistis vocem domini nostri Iesu Christi dicentis: ‘Venite ad me omnes, qui laboratis et onerati estis, et ego vos requiescere faciam. Tollite iugum meum super vos et discite a me, quia mitis sum et humilis corde, et invenietis requiem animabus vestris. Iugum enim meum suave est et onus meum leve [*] .’ Vos itaque, fratres nostri, quos baptismatis unda diluit et consecrando deo omnipotenti carissimos filios fecit pro hoc, quod a proposito suo sancto revocari conati estis beatissimos milites Christi, opus vobis erat poenitentia, ut per ipsam ad indulgentiam veniretis. Nunc autem, quia ad tantam gloriam accessistis, ut etiam ad passionem, a qua dolenter alios revocare voluistis, ad ipsam desideretis gratanter velle currere et libenter; vetus hoc Christi artificium est, nam ipsum, quem vas electionis suę esse dignatus est, et voluit magistrum gentium dare, qui non solum fidelium animos a pietatis proposito revocabat, sed etiam nolentes a Christo discedere lapidibus obruebat, hunc nobis ipse dominus apostolum condonavit, tribuitque nobis es Saulo Paulum, ex apostata fecit apostolum et dedit ecclesię ex persecutore rectorem[h]. Amator passionis factus est, qui persecutionis auctor extiterat et qui in alienis afflictionibus prius gratulabatur, in suis postmodum persecutionibus lętabatur. Ipse, qui tunc in apostolo suo virtutem istam exercuit, ipse nunc de ipso[i] inferorum conclavi et ex ipsis draconum faucibus animarum vestrarum captivitatem eripuit et vobis nunc a tenebris ad lucem remeantibus ęternę vitę ianuas patefecit. Quia ergo omnes demones, qui sunt tenebrarum filii, contristantur et omnes sancti angeli, qui sunt filii luminis, gratulantur, accedat unusquisque et det nomen suum, ut hodierno die usque ad vesperum perducente ieiunio festivum baptismatis sacramentum oportunum tempus inveniat.” Et iterum: Omnis[32] familia, quę erat in domo Nicostrati, animę XXXIII promiscui sexus et ętatis, dehinc omnes, qui vincti ac de carceris squalore adducti, animę XVI, omnes[33] isti XLVIIII[j] a sancto Policarpo presbitero baptizati et a sancto Sebastiano suscepti sunt.

Cap. X. Verba domni Bedę

Iuxta salutiferam et firmissimam fidei catholicę doctrinam in toto terrarum orbe unanimiter ac fideliter ab omnibus conservandam, quod[34] de carnali, hoc etiam de spiritali est generatione sentiendum, nequaquam videlicet eam, postquam semel expleta fuerit, posse repeti. Sive enim hereticus, sive scismaticus[k], sive facinorosus quisque in confessione sanctę trinitatis baptizet, non valet ille, qui ita baptizatus est, a bonis catholicis[l] rebaptizari, ne confessio vel exhibitio tanti nominis videatur annullari.

Cap. XI. Leo papa

De[35] his, quibus dubium est, utrum baptismum perceperint, necesse est, ut renascantur, ex decretis papę Leonis. Si nulla exstant inter propinquos aut familiares indicia, nulla inter clericos aut vicinos quibus hi, de quibus quęritur, baptizati fuisse doceantur, agendum est, ut renascantur, ne manifeste pereant, in quibus quod non ostenditur gestum, ratio non sinit, ut videatur iteratum. Qui autem posssunt meminisse, quod ad ecclesiam veniebant cum parentibus suis, possunt recordari[m], an, quod ab eorum parentibus dabatur, acceperint[n]. Sed si hoc etiam ab ipsa memoria alienum est, conferendum eis videtur, quod collatum esse nescitur, quia non temeritas intervenit pręsumptionis, ubi est diligentia pietatis.

Cap. XII. Item Leo

Captivis[36] cibos immolatitios necessitate comedentibus poenitentia[o] concedenda, ex decretis eiusdem papę Leonis. De his christianis, qui inter eos, a quibus fuerant captivati, immolaticiis[p] cibis asseruntur esse polluti consolationi caritatis tuę hoc etiam respondendum esse credimus, ut poenitentię satisfactione purgentur, quę non tam temporis longitudine quam cordis[q] compunctione pensanda est, et sive hoc terror extorserit, sive fames suaserit, non dubitetur abolendum, cum huiusmodi cibus[r] pro metu aut indigentia, non pro religionis veneratione sit sumptus.

Cap. XIII. Ex concilio Niceno

De[37] laicis, qui deum negaverunt, et de his, qui abrenuntiaverunt et iterum ad seculum sunt reversi, ex concilio Niceno. De his, qui pręter necessitatem pręvaricati sunt aut pręter ablationem facultatum aut pręter periculum vel aliquid huiusmodi, quod factum est sub tyrannide Licinii[38], placuit synodo, quamvis humanitate probentur, indigni, tamen eis benivolentiam commodari[s]. Quicumque ergo veraciter poenitudinem gerunt, tribus annis fideles inter audientes habeantur et sex annis omni se contritione deiciant, duobus autem annis sine oblatione populo in oratione communicent.

Cap. XIIII. Ex concilio Cartaginensi

Ex concilio Cartaginensi Gratus[39] episcopus dixit: “Si vobis placet, consideremus primum titulum rebaptizationis, unde sanctitatem vestram postulo, ut mentis vestrę placita producatis ad descendentem in aquam, et interrogatum in trinitate secundum evangelii fidem et apostolorum doctrinam et confessum bonam conscientiam in deum de resurrectione Iesu Christi, si liceat iterum interrogari[t] in eadem fide et in aquam iterum tingi.” Universi episcopi dixerunt: “Absit, absit. Illicitas esse sancimus rebaptizationes et satis esse alienum a sincera fide et catolica disciplina.”

Cap. XV[40]

De[41] his, qui timore ritus gentilium peregerunt. Quotquot ascenderunt templa cum veste lugubri et recumbentes inter alios manducaverunt flentes, si compleverint poenitentiam triennii temporis[u], sine oblatione suscipiantur ad communionem, id est, ut ipsi oblationem non offerant. Si autem perducti ad templa non manducaverunt, biennium maneant in poenitentia, tertio vero anno communicent, sed sine oblatione, ut dictum est, ut quarto iam anno perfectionem suam percipiant[v]. Episcopum autem hinc habere licentiam oportet, ut pro his peccata singulorum consideret, et prout viderit conversationem, normam regulamque conversionis attribuat, id est, ut humanius agens secundum vitę modum tempus alicui breviare aut etiam prolixius, quod correctioni necessarium viderit, addere. Discutiatur autem omnium horum et pręcedens vita et posterior, et ita circa eos sacerdotalis humanitas moderetur.

Cap. XVI. Ex concilio Anchirano

De[42] his, qui frequenter idolis immolaverunt, ex concilio Anchirano. De his, qui festis diebus paganorum in remotis eorum locis conviviis interfuerunt et suas nihilominus epulas ibidem portaverunt atque comederunt, placuit, ut post biennii poenitentiam suscipiantur, ita tamen, utrum aut cum oblatione recipiendi sint an ad solam communionem admitti debeant, unusquisque episcoporum examinet vitam eorum, et pręterita ac pręsentia habita consideratione perpendat.

Cap. XVII. Ex eodem concilio

De[43] his, qui coacti idolis immolaverunt, ex eodem concilio. Hi, qui secundo aut tertio sacrificaverunt vi coacti, quattuor annis sese ad poenitentiam summitant, duobus autem aliis sine oblatione communicent, septimo anno perfectionem recepturi communionis.

Cap. XVIII. Papa Leo

De[44] his, qui convivio gentilium et escis immolaticiis usi sunt, ex decretis papę Leonis. Si convivio solo gentilium et escis immolaticiis usi sunt, possunt ieiuniis et manus impositione purgari, ut deinceps ab idolatitis abstinentes sacramentorum Christi possint esse participes. Si autem idola adoraverunt aut homicidiis vel fornicationibus[w] contaminati sunt, ad communionem eos nisi per poenitentiam publicam non oportet admitti.

Cap. XVIIII. Item Leo papa

Quod[45] hi, qui ad iterationem baptismi vel vi vel timore coacti animos inclinarunt, poenitentię sint sublevandi remedio, Leo papa ad Rusticum Narbonensem episcopum. Hi, de quibus dilectio tua nos credidit consulendos, qui ad iterandum baptismum vel metu coacti vel errore tradcuti sunt et nunc se contra catolicę fidei sacramentum egisse cognoscunt, ea est constituenda moderatio, qua in societatem nostram non nisi per poenitentię remedium et per impositionem episcopalis manus communionis recipiant unitatem, tempora poenitudinis habita moderatione tuo constituenda iudicio prout conversorum animos inspexeris esse devotos, pariter etiam habentes ętatis senilis intuitum et periculo(rum)[x] quorumque aut ęgritudinum respicientes necessitates, in quibus si quis ita graviter urgeatur, ut dum adhuc poenitet, ne de salute ipsius desperetur, oportet ei per sacerdotalem sollicitudinem communionis gratia salvari.

Cap. XX. De actibus apostolorum

Legitur in actibus apostolorum[*], quod quidam descendentes de Iudea docerent fratres [*] oportere circumcidi et servari legem Moysi [*] . Apostoli tamen et seniores cum omni ecclesia iusserint nihil oneris ultra eis imponentes [*] , ut abstinerent se ab immolatis simulachrorum[y] et sanguine suffocatis et fornicatione [*] .

Cap. XXI. Ex concilio Africano

Ut[46] cum Donatistis lenius agatur, qui ab omnibus[z] catholicis sicut ab universo terrarum orbe erant damnati, lenius ageretur, ex concilio Africano. Pertractatis et consideratis omnibus, quę utilitati ecclesię convenire videbantur, annuente atque administrante spiritu dei elegimus cum memoratis hominibus, quamvis de dominici corporis unitate inquieta dissensione pręcisis, leniter et pacifice agere, ut, quantum in nobis est, omnibus, qui eorum communione[a] et societate irretiti sunt, per universas provincias Africanas penitus innotescat, quam miserabili errore devincti sunt, nisi forte, sicut dicit apostolus [*] , nobis in mansuetudine corripientibus, diversa sentientes, det illis deus poenitentiam ad cognoscendam veritatem, et resipiscant de diaboli laqueis captivati ab ipso in ipsius voluntate.

Cap. XXII. Cęlestinus papa

Quod[47] nulli sit ultima poenitentia deneganda, ex epistola papę Cęlestini ad episcopos Galliarum: Agnovimus poenitentiam morientibus denegari, nec illorum desideriis annui, qui obitus sui tempore hoc animę suę cupiunt remedio subveniri. Horremus, fateor, tantę impietatis aliquem reperiri, ut de dei pietate desperet, quasi non possit[b] ad se quovis tempore concurrenti succurrere et periclitantem sub onere peccatorum hominem redimere[c], quo se ille expediri[d] desiderat et liberari. Quid hoc, rogo, aliud est quam morienti mortem addere eiusque animam sua crudelitate, ne absoluta esse possit, occidere? Cum deus ad subveniendum paratissimus invitans ad poenitentiam sic promittat [*] : Peccator, inquit, quacumque die conversus fuerit, peccata eius non reputabuntur ei. Et iterum: Nolo mortem peccatoris [*] , sed tantum ut convertatur et vivat. Salutem ergo homini adimit, quisquis ei mortis tempore poenitentiam denegarit, et desperavit de clementia dei, qui eum ad subveniendum morienti succurrere vel in momento posse[e] non credidit. Perdidisset latro in cruce praemium ad Christi dexteram pendens [*] , si illum unius horę poenitentia non iuvisset, cum esset in poena poenituit, et per[f] unius sermonis confessionem habitaculum paradisi deo promittente promeruit. Vera ergo ad deum conversio in ultimis positorum mente potius est estimanda quam tempore, propheta hoc taliter asserente [*] , cum conversus ingemueris, tunc salvus eris. Cum ergo dominus sit cordis inspector [*] , quovis tempore non est deneganda poenitentia postulanti, cum illi se obliget iudici, cui occulta omnia noverit revelari [*] .

Cap. XXIII. In poenitentiali Bedę presbyteri

In libello, qui superscriptus est poenitentialis Bedę presbyteri venerabilis: Sollerter[48] admonemus doctum quemque sacerdocem Christi, ut in universis, quę hic adnotata reppererit, sexum, ętatem, conditionem, statum, personam ipsumque cor poenintentis curiose discernat et[g] secundum hęc, quod sibi visum fuerit, singula quęque iudicet[h], quibusdam namque a cibis abstinendo, aliis elemosinas dando, nonnullis flectendo sępius genua sive in cruce stando aut aliud aliquid huiusmodi, quod ad purgationem peccatorum pertineat, faciendo, plurimis universa hęc agenda sunt, necesse est errata corrigere, quę universa in examine discreti debent pendere iudicis.

Semper in Christo felici successu prępolleat et omnibus in bonis vigeat reverenda et percolenda germana caritas vestra memor nostri in orationibus suis et universę ecclesię nostrę.